Archeologisch onderzoek van kazemat G18
Na de Eerste Wereldoorlog brachten Nederlandse legerofficieren een bezoek aan de slagvelden in België en Frankrijk. In de omgeving van Verdun was men zeer onder de indruk van de naar de ontwerper genoemde Pamard-kazemat. Het betrof hier een mitrailleurkazemat bestaande uit een pantserkoepel die was vastgezet in een betonblok. Pas vele jaren later zou dit bezoek van grote betekenis blijken te zijn. Nadat men namelijk had onderkend dat volledig uit beton gemaakte kazematten ernstige gebreken vertoonden kwam het Nederlandse Leger in 1936 met het eerste schetsontwerp van een gietstalen koepelkazemat. In de periode september 1939 tot mei 1940 werden in Nederland welgeteld 624 kazematten met een gietstalen koepel vervaardigd en geplaatst. Na de capitulatie hadden G-kazematten geen militair strategische betekenis meer en werden vanwege het kostbare pantserstaal in 1941 op grote schaal gesloopt en afgevoerd richting Duitse oorlogsindustrie. Ook de 27 G-kazematten die de Grebbeberg en directe omgeving destijds telde ondergingen dit lot. Vandaag de dag zijn er landelijk met zekerheid nog maar 8 intacte voorbeelden van G-kazematten bekend.
Op de Grebbeberg zijn de restanten van G-kazematten niet veel meer dan anonieme stukken beton die her en der in het landschap verscholen liggen. De nu uitgegraven restanten van kazemat G18 lagen tot 2002 geheel onder het maaiveld. Samen met de nabijgelegen en gaaf bewaard gebleven kazemat S17 vormt de G18 een bijzonder ensemble op de flanken van de Grebbeberg. Anders dan de meeste verdedigingswerken uit de meidagen van 1940, was het schootsveld niet gericht naar het oosten, maar naar het noorden, richting Achterberg. Hans Brons, bestuurslid van Stichting De Greb: "Waarschijnlijk zou niemand er ooit meer naar omgekeken hebben als wij niet met een voormalige stafkaart op onderzoek waren uitgegaan. Aan de hand van een deels uitgegraven betonnen bovenrand van ongeveer een meter lang en vorig jaar september uitgevoerd grondradaronderzoek konden we enigszins een beeld krijgen van wat er nog van de G18 onder de grond zat, maar deze archeologische ontgraving was nodig om een compleet beeld te krijgen."
Donderdagmorgen 11 maart gingen de archeologen voortvarend aan de slag op het perceel van de G18 aan de Heimersteinselaan. Met een minigraver en waar nodig met de hand werden betonnen resten blootgelegd, profielen en vlakken op archeologische wijze gedocumenteerd en vondsten verzameld. Veiligheidshalve is de G18 aan het eind van de dag weer met de uitgraven grond toegedekt. De meegebrachte metaaldetector bewees goede diensten. Naast een handjevol patroonhulzen werd een volledig intacte patroonhouder gevonden van de M95, het Nederlandse standaardgeweer tijdens de meidagen van 1940. Uiteindelijk moest twee meter diep worden gegraven om het betonwerk van de G18 volledig bloot te leggen. Het bouwwerk rust op een vierkante plaat van gewapend beton en heeft op die plaats een afmeting van ruim vier bij vier meter. Opvallend is de wirwar van grote hoeveelheden bewapeningsstaal. De wand aan de zuidzijde is nog in goede staat en zal waarschijnlijk voor publiek worden ontsloten. De daar tegenover gelegen wand heeft duidelijk het meest te lijden gehad van de gebruikte springstof waarmee destijds de koepel uit het beton is losgewrikt. Daarbij is veel van het beton vergruisd tot onsamenhangend materiaal. Of dit mede komt door de overmaat aan goedkope kiezelsteen zal nog door onderzoekers aan de TU Delft worden onderzocht.
Ivar Schute van RAAP: "Omdat het hier gaat om een overblijfsel uit de Tweede Wereldoorlog en dus ouder is dan vijftig jaar valt de uitgraving van de G18 onder de recentelijk verruimde Wet archeologische monumentenzorg. Voor zover bekend is dit voor de eerste keer in Nederland dat dit zo wordt gedaan en in die zin is het een pilot project dat landelijk gezien van belang is."
Bron: de Rhenense Betuwse Courant van woensdag 17 maart 2010, foto: Ruurd Kok
26972009 »
« 2010