Grebbeberg » Nederlandse militaire rapporten » 1e Afdeling (I-15 R.A.) » Staf (St.-I-15 R.A.)

Dagboek van majoor J.H. Kramer

D A G B O E K I - 15 R.A.

Donderdag 9 Mei 1940. uren.
plm. 23.30 uur	van Commandant 15 R.A.	:	Toestand ernstig. Graad van gevechtsvaardigheid 3 zal spoedig intreden.
plm. 24.00 uur	van Commandant 15 R.A.	:	Uiterlijk 5.00 uur moet graad 3 zijn bereikt.
Vrijdag 10 Mei 1940. uren.
plm. 3.15 uur		:	Afmarsch van de Afdeeling in verschillende colonnes van legeringsplaats Driebergen naar stellingterrein nabij Elst. (zie schets).
plm. 4.30 uur		:	Aankomst van de Afdeeling in stellingterrein. Aangezien tientallen Duitsche vliegtuigen boven en over de stelling vlogen, geeft Afdeelingscommandant opdracht, de colonne gedekt op te stellen en de batterijen niet in stelling te brengen, teneinde de opstellingsplaatsen niet te verraden.
plm. 4.50 uur	Afdeelingscommandant telefoneert met Commandopost L.K.A.C. (Legerkorps Artillerie Commandant)	:	Toestand medegedeeld. Antwoord: Afdeeling moet 5.00 uur in stelling staan.
plm. 5.25 uur	van linker en rechter batterij	:	Batterij tot vuren gereed.
5.35 uur	aan C.L.K.A. (Commandant van Legerkorps Artillerie)	:	I-15 R.A. tot vuren gereed.
5.42 uur	aan beide batterijen	:	Alle niet noodige auto's naar aangewezen opstellingsplaats te Amerongen.
5.43 uur	van Commandant 15 R.A.	:	Graad van strijdvaardigheid 4; het woord.
6.02 uur	van beide batterijen	:	Alle wagens te 5.50 uur afgemarcheerd naar Amerongen.
7.15 uur	van C.L.K.A.	:	Nederland met België, Engeland en Frankrijk verbonden; in oorlog met Duitschland.
9.12 uur	van L.K.A.C.	:	Krijgsgevangenen in Nederlandsch uniform moeten onmiddellijk worden geëxecuteerd.
12.30 uur	van L.K.A.C.	:	Aanvullingsplaats artilleriemunitie is weder aangevuld.
13.20 uur	van L.K.A.C.	:	Duitsche infanterie voor de voorposten kan zeer spoedig verwacht worden.
13.32 uur	van C.L.K.A.	:	Hoeveel projectielen? Aantal opgegeven.
14.40 uur	aan Lt. T.O.	:	2 wagens voor stroovervoer naar school Elst zenden.
16.40 uur	van C.L.K.A.	:	Weerbericht.
Zaterdag 11 Mei 1940. uren.
5.10 uur	van L.K.A.C.	:	240 schoten halen te Maarn.
5.40 uur	aan Commandant Munitie-Colonne	:	240 schoten halen te Maarn.
5.50 uur	van Commandant IIe Legerkorps	:	Ieder Duitsch soldaat in Fransch, Belgisch of Nederlandsch uniform als spion beschouwen.
5.58 uur	van C.L.K.A.	:	Weerbericht.
6.30 uur	van C.L.K.A.	:	Opgave munitie verwacht.
6.40 uur	van L.K.A.C.	:	4 gepakte munitievoertuigen moeten als beweeglijke reserve in elke batterij aanwezig zijn, derhalve 60 schoten per stuk.
7.05 uur	aan L.K.A.C.	:	Vraag of 4 munitievoertuigen dan wel 60 schoten per stuk gehandhaafd moet worden. Antwoord: 30 schoten per stuk. Vraag of beweeglijke reserve nabij de batterijen of in Amerongen moet blijven. Antwoord: nabij de batterijen.
9.50 uur	aan C.L.K.A.	:	Opgave aantal projectielen in rechter en linker batterij.
plm. 10.00 uur	van rechter batterij	:	Adjudant onder-officier en 9 man gaan pionieren in reserve stelling.
12.08 uur	aan beide batterijen	:	Opgave verliezen indienen.
12.18 uur	aan C.L.K.A.	:	Opgave toestand in de stelling.
15.45 uur	van C.L.K.A.	:	Schietopdracht; neutraliseerend vuur op artillerie bij Anna's Hoeve.
plm. 16.00 uur	van rechter batterij	:	Werkzaamheden in reserve stelling gestaakt in verband met ontvangen schietopdracht.
plm. 16.00 uur	van linker batterij	:	Nabij mitraillisten links van linker batterij zijn eenige vijandelijke projectielen neergekomen.
16.11 uur	van C.L.K.A.	:	Vuur staken.
16.12 uur	aan beide batterijen	:	Vuur staken. (vuur was nog niet geopend).
16... uur	van C.L.K.A.	:	Voor 17.00 uur stand munitie opgeven.
16.30 uur	van Commandant Munitie-Colonne	:	Op aanvoerplaats weder 240 brisantgranaten geladen. Totaal dus 480 brisantgranaten.
16.40 uur	van Waarnemingspost in een boom aan den Veenendaalschen weg	:	Voor de lengte niet waar te nemen.
..... uur	van Commandant I-12 R.A.	:	Parachutisten geland omtrek plantage Willem III. (Terstond daarna patrouilles uitgezonden die geruimen tijd later zijn teruggekomen zonder parachutisten gezien te hebben).
plm. 20.00 uur	van Brigade B.	:	Waarneming gasballen. Let op!
20.15 uur		:	Commandant P.A.G. te Elst stuurt op telefonisch verzoek 10 man voor versterking wacht tegen parachutisten. Op Zaterdag ook materiaal voor een groepsschuilplaats gehaald en deze gebouwd.
Zondag 12 Mei 1940. uren.
5.50 uur	aan Lt. T.O.	:	Groepsschuilplaats halen en naar de stelling brengen. (is niet meer gekomen).
5.55 uur	aan C.L.K.A.	:	Opgave munitie voorraad in stelling en depot.
6.20 uur	aan menagemeester linker batterij	:	Zorg voor eten voor P.A.G. manschappen.
7.45 uur	van beide batterijen	:	Batterijen lagen onder vuur ongeveer 3 minuten, 7 à 8 lagen.
7.50 uur	aan C.L.K.A.	:	De afdeeling ligt onder vijandelijk vuur.
9.00 uur	aan C.L.K.A. per ordonnans	:	Overzicht toestand van de stelling.
9.37 uur	aan beide batterijen	:	Opgaaf nummers van door den vijand buitgemaakte Nederlandsche auto's.
9.40 uur	van Lt. T.O.	:	Opstellingsplaats voertuigen blijft ongewijzigd.
11.45 uur	van linker batterij	:	Vijandelijk projectiel in batterij gevallen (is later nog eenige malen voorgekomen).
12.10 uur	van L.K.A.C.	:	2 Trado's met spoed naar Hotel "Grebbeberg" voor II-19 R.A. (doorgegeven aan Lt. T.O.)
13.05 uur	van Commandant IIe Legerkorps	:	Niet meer legeren in barakken, worden beschoten door vliegtuigen.
14.05 uur	van L.K.A.C.	:	Schietopdracht; vuur op artillerie in Wageningen.
14.10 uur	aan beide batterijen	:	Er volgt een vuurbevel.
14.15 uur	van Commandant IIe Legerkorps	:	Weerbericht.
14.18 uur	aan beide batterijen	:	Vuurbevel doorgegeven.
14.35 uur	van Waarnemingspost	:	Waarnemingspost is weder bezet.
15.12 uur	van beide batterijen	:	Vuur geopend.
15.47 uur	van L.K.A.C.	:	Vuur staken. Afsluitingsvuur op "Hoornwerk" afgeven.
plm. 16.50 uur	van Commandant linker batterij	:	Rechter stuk valt uit; vuurklink ontzet.
16.55 uur	van L.K.A.C.	:	Doorgaan met vuren tot 17.30 uur.
17.07 uur	aan beide batterijen	:	Zendt personeel naar autoweg om munitiewagens naar de stelling te begeleiden.
17.10 uur	aan Commandant Munitie-Colonne	:	Zendt wederom 4 beladen munitie-auto's naar de stelling. (totaal dus 8 auto's).
17.11 uur	van Commandant linker batterij	:	Stuur dadelijk monteur; vuurklink rechter stuk defect.
17.17 uur	aan beide batterijen	:	Munitiewagens komen in de batterijen.
17.29 uur	van L.K.A.C.	:	Vuur staken. Nieuwe opdracht volgt spoedig.
17.37 uur	van L.K.A.C.	:	Schietopdracht. Afsluitingsvuur afgeven voor "Hoornwerk".
18.07 uur	van Commandant linker batterij	:	Rechter stuk valt in; 2e stuk van de bedding geloopen.
18.20 uur	van Commandant linker batterij	:	2e stuk valt in.
18.20 uur	van beide batterijen	:	Afsluitingsvuur afgegeven.
19.20 uur	van linker batterij	:	Stelling 5 minuten onder vijandelijk vuur met lagen van 2 schoten.
19.55 uur	van Waarnemingspost	:	Verbinding met Waarnemingspost is hersteld.
20.05 uur	aan Waarnemingspost	:	Terugkeeren naar commandopost.
20.30 uur	van Divisie Artillerie Commandant (D.A.C.)	:	Afdeeling gereedzetten op vuur No. 150, 100 meter verder.
20.30 uur	aan D.A.C.	:	Er zijn 6 witte sterren gezien; moet stormvuur worden afgegeven? Antwoord: kan hier niet beoordeeld worden.
20.50 uur	van L.K.A.C.	:	Stormvuur in geen geval afgeven, tenzij het sein duidelijk wordt herhaald.
20.55 uur	aan C.L.K.A.	:	757 schoten vooradig, in en achter de stelling.
21.00 uur	van L.K.A.C.	:	Afdeeling gereed stellen op vuur nabij Anna's Hoeve.
21.05 uur	aan L.K.A.C.	:	Vraag: is weerbericht van hedenmorgen van kracht? Antwoord: wind is gaan liggen. Weerbericht vervalt.
Maandag 13 Mei 1940. uren.
6.25 uur	van L.K.A.C.	:	Schietopdracht; snelconcentratie op Wageningen.
6... uur	aan beide batterijen	:	Er volgt een vuurbevel.
6.39 uur	aan beide batterijen	:	Snelconcentratie zoo snel mogelijk.
6.45 uur	van beide batterijen	:	Met vuren begonnen.
6.56 uur	van linker batterij	:	Rechter en 2e stuk weder uitgevallen.
7.00 uur	van beide batterijen	:	Vuur afgegeven.
7.10 uur	aan beide batterijen	:	Vraag: Gisteren nog verliezen? Antwoord: rechter batterij geen verliezen. Linker batterij licht gewonde, doet dienst.
7.15 uur	van L.K.A.C.	:	Snelconcentratie opnieuw afgeven. Aan beide batterijen doorgegeven.
7.23 uur	van Commandant linker batterij	:	Rechter en 2e stuk vallen in.
7.23 uur	aan Waarnemingspost	:	Tweede snelconcentratie waarnemen.
7.27 uur	van beide batterijen	:	Snelconcentratie afgegeven.
7.27 uur	van linker batterij	:	Rechter stuk valt uit.
7.30 uur	van L.K.A.C.	:	Snelconcentratie nog 2x herhalen, verschillende afstanden.
7.40 uur	aan Commandant Munitie-Colonne	:	120 schoten naar linker batterij; idem naar rechter batterij.
7.50 uur	aan L.K.A.C.	:	Snelconcentratie niet waargenomen. Waarnemingspost onder vuur.
7.55 uur	van L.K.A.C.	:	Snelconcentratie herhalen.
plm. 8.00 uur	van Commandant linker batterij	:	Linker stuk van de bedding afgeloopen (later weder hersteld).
8.01 uur	van Waarnemingspost	:	Deze boomgroep ligt onder vuur.
8.08 uur	aan L.K.A.C.	:	5e concentratie afgegeven, 6e is aan de gang.
8.10 uur	van Waarnemingspost	:	Munitie van batterij rechts van Waarnemingspost is in brand geschoten.
8.20 uur	van L.K.A.C.	:	Afsluitingsvuur half uur op zelfde plaats van gisteren.
8.46 uur	van beide batterijen	:	Afsluitingsvuur is geopend. Bij rechter batterij rechter en 3e stuk uitgevallen.
9.01 uur	van Waarnemingspost	:	Waarnemingspost meldt ligging van het vuur.
9.06 uur	van Commandant linker batterij	:	3e stuk door bedding gezakt.
9.16 uur	van beide batterijen	:	Afgevuurd.
9.19 uur	van L.K.A.C.	:	Afsluitingsvuur opnieuw afgeven.
9.30 uur	van Commandant linker batterij	:	Bedding 3e stuk hersteld.
9.46 uur	van beide batterijen	:	Kan personeel van den Staf helpen om munitie te lossen. Bevestigend antwoord.
9.56 uur	van beide batterijen	:	Vorige vraag herhaald.
10.45 uur	van Commandant linker batterij	:	Afdeeling onder vuur met enkele schoten, gevolgd door 4 à 5 lagen; vijandelijk vliegtuig boven de stelling.
11.11 uur	van L.K.A.C.	:	Afsluitingsvuur opnieuw afgeven.
11.15 uur	van rechter batterij	:	Commandant rechter stuk (Sergeant Casander) gewond. (o.a. pink afgeschoten). Rechter stuk rechter rad stuk geschoten, door vijandelijk vuur.
11.17 uur	van L.K.A.C.	:	Afsluitingsvuur afgegeven met tempo ½.
11.19 uur	aan beide batterijen	:	Doorgegeven.
11.42 uur	van Waarnemingspost	:	Vurende vijandelijke artillerie waargenomen. Doorgegeven aan L.K.A.C.
12.14 uur	van beide batterijen	:	Afgevuurd.
13.15 uur	aan L.K.A.C.	:	Batterijen worden doorloopend bestookt.
14.00 uur	bericht van onze wachtposten	:	Groote colonnes infanterie en artillerie trekken reeds langen tijd terug. (Reeds van den vroegen morgen af meldden de wachtposten, dat allerlei groepen militairen voorbijtrokken in richting Elst.)
14.40 uur	Kapitein van 8 R.A. meldt (Gesprek tusschen dezen kapitein en Commandant I-15 R.A.)	:	Op last Commandant IVe Divisie trekken wij terug met achterlaten van de vuurmonden, nadat wij deze eerst op den weg hadden opgesteld.
14.45 uur	aan L.K.A.C.	:	Mondeling het bovenstaande betreffende 8 R.A. medegedeeld. Moet ook onze afdeeling terugtrekken? Antwoord: Blijven.
15.05 uur	Bericht van terugtrekkende infanterie.	:	Koerheuvel is door vijand bezet. Bereidt U voor op zelfverdediging.
15.07 uur	Afdeelingscommandant telefoneert met L.K.A.C.	:	Bovenstaande mededeeling doorgegeven. L.K.A.C. weet niets van deze toestand. Geeft opdracht patrouille uit te zenden. (patrouille is opgehouden door terugtrekkende troepen).
15... uur	aan beide batterijen	:	Afvuurinrichtingen en reserve-afvuurinrichtingen uitnemen; daarna personeel terugtrekken tot achter de dekkingen van de schuilplaatsen.
15.20 uur	Ordonnans der huzaren meldt.	:	Allen trekken terug. De vijand nadert. Doorgegeven aan L.K.A.C.
15... uur	aan Lt. T.O.	:	Zend trado's en bevels- en verbindingsmiddelenauto's naar de stelling.
15.40 uur	Afdeelingscommandant telefonisch aan L.K.A.C.	:	Terugtrekken der troepen houdt aan. Hoe is de juiste toestand op het gevechtsterrein? Tijdens dit telefoongesprek werd de stelling eensklaps door vliegtuigen gebombardeerd en met mitrailleurvuur bestookt. Telefoongesprek daarom afgebroken en na het bombardement weder voortgezet met de mededeling: Wij worden bestookt en gebombardeerd door vliegtuigen. Trado's zijn nog niet in de stelling aanwezig. Volgens ontvangen bericht zou straatweg opgebroken zijn.
15.40 uur	L.K.A.C. telefonisch aan Afdeelingscommandant	:	Ik laat het aan U over. Trek zoo noodig als infanteristen terug. (Het gesprek kwam hierop neer, dat L.K.A.C. den toestand niet kon beoordeelen.)
15.50 uur	aan Staf en Batterijen	:	Door gedekt terrein terugtrekken en verzamelen te Elst. Nadat de stelling door het geheele personeel van de Afdeeling verlaten was, is Afdeelingscommandant in zijn commandoauto langs autoweg gereden naar Kunstweg Rhenen - Amerongen en heeft deze in de richting Elst gevolgd. Even vóór Elst was de weg gedeeltelijk opgebroken voor opstelling pag. (Toen Afdeelingscommandant in Elst aankwam, bleek dat een officier van IVe Divisie alle auto's, die in de richting van de stelling hadden gereden, naar Amerongen had teruggezonden; bij aankomst in Amerongen bleek, dat alle wagens waren doorgereden in richting Driebergen).
16.40 uur		:	Afdeelingscommandant geeft opdracht om alle auto's terug te halen en te verzamelen in Amerongen. (Opstellingsplaats Munitie-Colonne).
16.50 uur		:	Afdeelingscommandant zendt 1e Luitenant Vos en Sergeant Beijerbergen van Henegouwen naar stellingterrein ter verkenning; later motorordonnans Vogelpoel. Aangezien geen van de verkenners terugkeerde, is Afdeelingscommandant na het Commando over de Afdeeling tijdelijk aan oudsten Batterijcommandant te hebben overgedragen, met Luitenant-Adjudant naar stellingterrein gegaan. Nabij autoweg, die van Elst uit langs de stelling loopt, Luitenant Vos ontmoet, die meldde, dat geen vijanden in de stelling aanwezig waren. Op snijpunt Kunstweg Rhenen - Amerongen en autoweg lag een aantal huzaren - motorrijders als laatste dekking (?) in de richting naar Rhenen. Het stellingterrein van I-15 R.A. lag in een terreinstrook daarvoor, die van den Kunstweg af, niet kon worden ingezien. De Majoor-Commandant van de huzaren kon geen inlichtingen geven omtrent den toestand in dien terreinstrook. Wel vloog op dat oogenblik een vijandelijk vliegmachine over, die door mitraillisten werd beschoten. Afdeelingscommandant geeft opdracht om trado's en eenige auto's naar stellingterrein te dirigeeren.
17.30 uur		:	Met drie huzaren-motorrijders aan de spits, met personeel en auto's van Staf en batterijen opnieuw de stelling ingetrokken om vuurmonden en zooveel mogelijk materieel mee te nemen.
17.55 uur		:	Geheele Afdeeling, op één vuurmond met stukgeschoten rad na, opnieuw verzameld te Amerongen.
18.30 uur	van L.K.A.C.	:	Optrekken tot Doorn.
19.15 uur	In Doorn opdracht van Commandant 15 R.A.	:	Doorrijden naar Driebergen. Aldaar eten en zoo spoedig mogelijk optrekken tot Schalkwijk. Aldaar wachten op nadere orders; de Afdeeling is van nu af ingedeeld bij IVe Divisie.
19.45 uur	Aankomst te Driebergen		Des nachts zeer moeilijke tocht, met colonne zonder licht, in dikken mist langs smalle landwegen, o.a. langs "Sterkenburg" en over Amsterdam-Bovenrijnkanaal (vt. 145 - 444) naar Schalkwijk. 2 vuurmonden en een vrachtauto in de sloot geraakt. In ochtendschemer langs overstroomde weg aankomst te Schalkwijk. Niemand aanwezig voor het geven van nadere orders. Doorgereden tot nabij Utrecht.
Dinsdag 14 Mei 1940. uren.
plm. 6.30 uur		:	Voertuigen opgesteld op Maliebaan in Utrecht. Afdeelingscommandant met Luitenant-Adjudant en Luitenant V.R.D. hebben gezocht naar commandopost Commandant IVe Divisie en deze gevonden in IJsselstein. Hier opdracht ontvangen om stelling te verkennen in Zuid-Oostelijke hoek van vt. 133 - 448. (Ongeveer 2 km. Oost van IJsselstein). Daarna naar commandopost L.K.A.C. in Lopik en commandopost Commandant IIe Legerkorps in Jaarsveld. Aangewezen stellingterrein verkend. Ongeschikt voor vuurmonden 15 hw. l. 15. wegens slappen grond.
15.45 uur	Afdeelingscommandant telef. met Chef Staf IIe Legerkorps	:	Stellingterrein niet geschikt. Antwoord: Opdracht vervalt. Uw Afdeeling behoort weder tot Legerkorps Artillerie. Nieuwe opdracht gevraagd. Antwoord: Wachten op nadere bevelen.
plm. 16.00 uur		:	Professor Lameris meldt aan Afdeelingscommandant dat in Academisch Ziekenhuis een officier en 3 soldaten (parachutisten) licht gewond liggen, die niet worden bewaakt. 1 Officier met 6 manschappen als wacht daarheen gezonden; deze wacht met medeweten van Kantonnements-Commandant Utrecht ingetrokken bij vertrek van de Afdeeling uit Utrecht. De Duitsche officier belooft op eerewoord in het ziekenhuis te zullen blijven.
16... uur		:	Duitsch vliegtuig werpt strooibiljetten uit, waarop vermeld staat, dat Utrecht als een vesting zal worden beschouwd.
plm. 17.30 uur	aan IIe Legerkorps	:	Het bovenstaande medegedeeld. Antwoord: Ultimatum aanvaard. Verlaat echter onmiddellijk Utrecht, in Westelijke richting in verband met kans op bombardement. Afdeeling uit Utrecht vertrokken. Aangezien enkele plaatsen tusschen Utrecht en Leiden ongeveer 2 uur tevoren door vliegtuigen waren gebombardeerd en de overige door militairen waren bezet, doorgemarcheerd naar Leiden.
plm. 20.00 uur		:	Aankomst in Leiden: aldaar gelegerd in Doelenkazerne.
Woensdag 15 Mei 1940. uren.
			Na gepleegd overleg met Garnizoenscommandant Leiden (Overste J.C. Boots) en Commandant Doelenkazerne (Overste Trapman) via Haarlem en Amsterdam afgemarcheerd naar Naarden. Aldaar in Weeshuiskazerne gelegerd.
	De verpleging van den troep is gedurende de oorlogsdagen zeer goed geweest. De geneeskundige verzorging was in de stelling onvoldoende; het geheele personeel van den geneeskundigen dienst was volgens ontvangen orders, naar andere plaatsen gedirigeerd, zoodat het bij de voorgekomen verwondingen vrij lang duurde, voordat voldoende hulp ter plaatse aanwezig was. De stemming bij den troep was in het algemeen uitstekend.
N.B.	Dit dagboek is niet volledig. Eenige bevelen of telefonische berichten konden niet meer nauwkeurig worden opgesteld, terwijl in verschillende gevallen niet meer met nauwkeurigheid kon worden vastgesteld op welk tijdstip bevelen of berichten waren ontvangen of verzonden.

Driebergen, 28 Mei 1940.
De Majoor, Commandant I-15 R.A.

J.H. Kramer.

Situatieschets van het stellingterrein van I-15 RA (1940)

Brondocument 1
(PDF, 13.19 MB)

Brondocument 2
(PDF, 11.64 MB)

Brondocument 3
(PDF, 27.18 MB)

Verklaring van reserve-majoor J.H. Kramer »

« Rapport van majoor J.H. Kramer