Documentaire 'Slag om de Grebbeberg': indrukwekkend document
Videobanden ook verkrijgbaar bij regiokantoren van deze krant
Door Martin Brink
Hoe voltrok zich de strijd op de Grebbeberg? Een korte uitleg.
Op 10 mei 1940 is het gedaan met de Nederlandse illusies: de neutraliteitsgedachte wordt vertrapt door de binnenvallende Duitse legers, de oorlog is een feit. In de vroege ochtend van 11mei begint met Duits artillerievuur op de voorpostenstrook de Slag om de Grebbeberg. Het Duitse oorlogsplan voorziet in de val van de Grebbeberg binnen vierentwintig uur na grensoverschrijding. Het feitelijk verloop is totaal anders: pas op de vierde oorlogsdag is de berg geheel in Duitse handen. Gezien het grote numerieke overwicht en de superieure bewapening van het Duitse leger en gelet ook op de bemeten tijd in het Duitse aanvalsplan is dat een opmerkelijke prestatie van de Nederlandse soldaten waarvan de meesten afkomstig zijn uit de Achterhoek en Twente. De plaatsen Almelo, Hengelo en Enschede zijn onder de onervaren soldaten goed vertegenwoordigd. De prijs die zij voor dit verzet betalen is hoog. Als in de namiddag van 13 mei 1940 de strijd gestreden is en de Duitsers door het verwoeste Rhenen hun opmars in westelijke richting voortzetten liggen er 382 Nederlandse soldaten dood op de Grebbeberg.
Der Teufelsberg, de Duivelsberg, is de geuzennaam die na de Slag door de Duitsers aan de Grebbeberg wordt toegekend. "Die naam is een verholen eerbetoon aan de Nederlandse soldaten die op de Greb verweer geboden hebben aan een overmachtige vijand," zo melden de documentairemakers.
Het is snel gegaan met de bekendheid van stichting de Greb. Nauwelijks drie jaar geleden trad initiatiefnemer Bernier Cornielje uit de anonimiteit door wandelingen te organiseren over het voormalige slagveld. Als zoon van een sergeant die deze gruwelijke dagen hier aan den lijve heeft ondervonden, vond hij dat er nog steeds te weinig aandacht was voor dit dramatische keerpunt in de Nederlandse geschiedenis. Immers: de verloren Slag om Arnhem wordt elk jaar op overvloedige wijze herdacht, over de eveneens verloren Slag om de Grebbeberg maakt zich slechts een relatief klein aantal mensen druk.
Deskundige
Bernier Cornielje las alles over de strijd, voerde gesprekken met oudstrijders, dook in de archieven en ging (via de VVV-Rhenen) excursies organiseren. Zo werd hij langzaamaan super-deskundige en zelfs spreekbuis voor veteranen. Bernier weet feilloos de restanten van de Grebbelinie aan te wijzen. Hij kent de gevechtsverslagen - met alle dramatische details - uit zijn hoofd. Als leraar economie kan hij de zaken goed op een rij zetten, relativeren en de materie aan anderen overbrengen. Regelmatig wordt hij daarom door defensie gevraagd om een klas recruten rond te leiden. De nabespreking - met vaak levendige discussies - leidt hij ook zelf.
Rutger Bol is geboren en getogen aan de voet van de Grebbeberg. Ook hij is van kindsbeen af door het onderwerp gegrepen. Als it-specialist dacht hij aan het bouwen van een website over oud-Rhenen. Die is er uiteindelijk ook gekomen maar samen met Bernier werd in de inmiddels opgerichte stichting De Greb eerst gewerkt aan een (nu bekroonde) website over hun gezamenlijk onderzoeksthema.
Het maken van een documentaire waarin in een notedop en voor iedereen begrijpelijk het gevechtsverloop uit de doeken wordt gedaan, was het volgende project.
Een eerste video-aanzet was te zien in museum De Casteelse Poort waar vorig jaar een expositie over deze meidagen was ingericht. Maar Stichting De Greb wilde meer; het moest een professionele band worden. Het heeft zeker anderhalf jaar geduurd voordat het resultaat nu klaar is.
Op die manier zijn historische foto's en filmopnamen met elkaar verweven en in een snelle montage gepresenteerd. De liedjes uit de mobilisatietijd ('Blonde Mientje met haar hart van prikkeldraad') zullen bij velen nog herinneringen oproepen.
Ook de oudstrijders zelf vormen een belangrijk element in de video. Er zijn vele gesprekken gevoerd en op band opgenomen. Zoals altijd bij een historische documentaire is daarvan maar een fractie terug te vinden. Een van de geïnterviewden is inmiddels overleden.
Op de band vertellen onder meer Edenaar Ossenkoppele en Wageninger Jagtenberg hun gruwelijke ervaringen. Ook een getuigenis van een Duitse soldaat is opgenomen. Die meldt nauwkeurig over hoe Nederland op die 10e mei 1940 in alle vroegte werd binnengevallen. Op die manier wordt de Slag om de Grebbeberg ook in landelijk perspectief geplaatst.
Al met al werd het een kostbaar project. Voor bepaalde archiefbeelden moeten rechten afgedragen worden. Niet bij alle instellingen overigens. Het Militaire Luchtvaartmuseum in Soesterberg bijvoorbeeld stelde bereidwillig opnamen ter beschikking van Fokker-toestellen die ook tijdens de meidagen op de Grebbeberg een (bescheiden) rol hebben gespeeld. Wageningen gaf als enige gemeente subsidie waardoor het project doorgang kon vinden. Via verkoop van de banden - met een landelijke promotie - hoopt de stichting uit de kosten te komen.
Begin deze maand is een pre-view geweest. De aanwezige veteranen waren enthousiast en klapten na het zien van de voor hun emotionele beelden. Voor Bernier en de zijnen vormt dat het overtuigende bewijs dat er goed werk is geleverd.
De beide onderzoekers starten nu een nieuw project: het maken van een fotoboek. In de loop der tijd is verrassend veel onbekend fotomateriaal tevoorschijn gekomen. Vooral van Duitse zijde blijkt veel op de foto te zijn gezet. Rutger Bol kan dat beamen. Hij is in gevechtsrapporten meermalen de een aantekening tegengekomen van 'Duitsers met fototoestellen'.
Via oudstrijders en vergeten archieven en contacten in het kleine wereldje van 'meidagen-onderzoekers', is men veel bijzondere foto's op het spoor gekomen. Ook boden veel veteranen hun materiaal aan. Een uitgever is nog niet gevonden maar dat is het laatste waar de stichting zich druk over maakt.
Regiokantoren krant
Omdat de zestig minuten durende videoband een brede regionale uitstraling verdient, zijn ze vanaf vrijdagmiddag 14 september 15.00 uur ook verkrijgbaar op de kantoren van de Veluwepost in Wageningen (Markt 4), Rijnpost in Veenendaal (Hoogstraat 4) en bij de Edese Post (Molenstraat 80). Daar zijn ook de gelijknamige CD-roms te koop.
Uiteraard kan men ook terecht op de andere verkoopadressen: boekhandel Kniphorst en museum De Casteelse Poort in Wageningen en bij de VVV in Rhenen. De banden en de CD-roms kosten 35 gulden per stuk. Informatie ook via de website: http://www.grebbeberg.nl waar de banden ook te bestellen zijn.
Voor de officiële presentatie zijn oudstrijders uitgenodigd van 8 R.I. en andere veteranen die op enigerlei wijze met het onderwerp te maken hebben. In de raadzaal kunnen honderd personen plaatsnemen. Zolang er ruimte is mogen ook andere belangstellenden naar binnen. Belangrijk is wel om zich daarvoor in verbinding te stellen met Bernier Cornielje, telefoon 0317-422637.
Bron: de Veluwepost van vrijdag 7 september 2001, pagina 7
|
