Restant Grebbelinie gerestaureerd
Door Martin Brink
Een loodzware stalen deur is geplaatst, dezer dagen komen de luiken weer in de schietgaten en de loopgraven rondom zijn zorgvuldig hersteld. Kortom, het onderkomen dat in 1939/1940 het domein was van een sergeant en een handvol soldaten, kan zo weer in gebruik worden genomen. Het is de bedoeling om op zaterdag 22 juni de kazemat officieel 'vrij te geven'. Dat gebeurt met enige ceremonie.
Het project Kazemat is een initiatief van stichting De Greb, die vooral bekend is geworden door de cd-rom en de video over de Slag om de Grebbeberg. De leden van de stichting hebben zeker niet stilgezeten. Nog steeds worden zoveel mogelijk gegevens over mei 1940 op de Grebbeberg gearchiveerd en ingepast in een breder verband. En nog altijd worden nieuwe feiten en foto’s aangetroffen.
Documentaire
Inmiddels zijn de werkzaamheden ook verplaatst. Men heeft de sprong over de Rijn gewaagd en onderzoekt nu de strijd in de Betuwe, tegenover Rhenen. Daar is veel onduidelijkheid over. Enkele tientallen oud-strijders zijn geïnterviewd en bij de Sectie Militaire Geschiedenis in Den Haag werden stapels gevechtsverslagen gekopieerd. Omdat veel troepen in 1940 vanuit de Betuwe naar de Grebbeberg zijn gedirigeerd, wil men allerlei zaken rond deze regimenten zo gedetailleerd mogelijk in kaart brengen. Het doel is uiteindelijk een videodocumentaire, zoals die ook van de Grebbeberg is gemaakt. Het draaiboek is bijna gereed.
Een belangrijk deel zal ook nagespeeld worden. "Binnenkort beginnen we met de eerste opnamen", weet Rhenenaar Rob Meeuwisz. Hij is bestuurslid van stichting De Greb en tevens enthousiast lid van een landelijke re-enactmentgroep. Hij zal in die opnamen zeker te zien zijn. "We gaan met een groep wielrijders op de dijk in Opheusden een aanval doen. Dat is nu al zeker."
Stichting De Greb houdt ook regelmatig excursies over het voormalige gevechtsterrein. "Tijdens zo'n wandeling blijkt steeds dat een goed gerestaureerde kazemat ontbrak. Een die compleet is met een loopgravenstelsel en waar we een mooi informatiepaneel bij kunnen plaatsen," aldus Rob Meeuwisz. En dus besloot men om een kazemat van het type Stekelvarken nummer 17 te restaureren.
Deze staat in het bos tegenover Heimerstein en is ook eigendom van dit gezinsvervangend tehuis. Meeuwisz is activiteitenbegeleider bij deze instelling en kreeg zonder problemen toestemming om de kazemat te restaureren. "Met man en macht is daar de afgelopen maanden aan gewerkt. Op zaterdagen ging een team van vrijwilligers aan de slag. Vooral het maken van de loopgraaf bleek, ondanks de inzet van een graafmachientje, toch ouderwets handwerk."
Stekelvarken
De kazemat ziet er op het eerste gezicht goed uit. Er zijn wat 'plekjes'. "Misschien heeft dat te maken met betonrot, of het is gekomen door het weghalen van het staal," meent Meeuwisz die inmiddels alles van deze kazemat weet. "Dit type werd Stekelvarken genoemd vanwege de ijzeren punten die er aan alle kanten uitsteken. Je ziet ook in het hele land dat die ijzeren punten aan de bovenkant later zijn omgebogen. Nadat er ongelukken zijn gebeurd, heeft men ze platgeslagen. Dat is ook bij deze het geval."
 Toen: S17 in het najaar van 1999 |
 Nu: S17 in mei 2002 |
Meeuwisz vertelt dat vrij kort na de capitulatie bij alle kazematten de stalen luiken zijn verwijderd. Andere types verloren hun gietstalen koepel. Ook de luiken die op- en neer geklapt konden worden in de schietgaten, verdwenen. Immers, de bezetter kon het kostbare staal goed gebruiken in de oorlogsindustrie. "Dus hadden we nergens meer een voorbeeld," geeft hij de eerste moeilijkheden aan. Want dat er een nieuw luik moest komen, stond voor de stichting als een paal boven water. Door foto's te bekijken en door de originele bouwtekeningen uit het Rijksarchief te plukken, kon men uiteindelijk tot een goed gelijkende kopie komen. De deur was zwart en dus werd hij van een keurige zwarte beschermende verflaag voorzien.
Het bedrijf dat de deuren ooit leverde bestond nog wel, maar die gaf verder geen antwoord op de vraag om er opnieuw voor te zorgen. Een ander metaalbedrijf bracht uitkomst. Na veel passen en meten, op de tekentafel maar ook 'op proef' ter plaatse, kon het luik begin dit jaar in de sponningen worden gehangen. Hij paste precies. "Dit is dus de enige S17 met een stalen luik," vertelt hij. "En daar zijn we best een beetje trots op." Ook een affuit wordt zorgvuldig nagemaakt en geplaatst. Hierop werd in die tijd een zware mitrailleur geplaatst.
Loopgraaf
De stichting probeerde ook de situatie rond de kazemat in oude luister te herstellen. Zo is de toegang naar de kazemat van een originele loopgraaf voorzien, compleet met balkenstelsel. Deze balken zijn aangebracht volgens de methode van toen, namelijk door de boven elkaar geplaatste balken aan de achterzijde met een ijzerdraad strak te trekken.
Met het aanleggen van deze loopgraaf krijgt de bezoeker een goede indruk van de situatie naar de ingang. Wanneer men zich dan laat voorlichten dat alle aanplant in het voorterrein er in 1939 nog niet stond, en men vanuit de drie schietgaten een vrij schootsveld had op de beneden gelegen Cuneraweg, dan kan de geïnteresseerde bezoeker zich enigszins voorstellen hoe de soldaten zich gevoeld moeten hebben toen ze de oprukkende Duitsers vanaf de Grift achter Heimerstein aan zagen komen.
 Toen: S17 in 2000 |
 Nu: S17 in mei 2002 |
Een deel van het loopgravenstelsel is met korte paaltjes aangegeven. Daarmee wordt duidelijk hoe de zig-zag gemaakte loopgraven toen liepen. Meeuwisz: "Tijdens het lopen kun je het ook goed voelen. Daar waar de loopgraaf is dichtgegooid, loopt het veel zachter."
Verrassing
Stichting De Greb bracht alle kazematten in deze omgeving in beeld. Men wist dat ze met elkaar in verbinding stonden en op de een of andere manier een functie in een netwerk hadden. Door de nieuwste onderzoeksmethodes toe te passen op oude stafkaarten, kon men haarfijn de oude locaties traceren.
Op deze manier werd een verdwenen kazemat teruggevonden. Voor de onderzoekers een grote verrassing. Die was nota bene slechts een tiental meters verwijderd van de nu gerestaureerde S17. In vaktermen was dit de G18, een bunker met een gietstalen koepel nummer 18.
Meeuwisz: "Omdat de Duitsers het bovenste stalen deel wilden hebben, is hij helemaal weggeblazen. Alleen de fundamenten zijn er nog. Die gaan we uitgraven en markeren deze plek." Aan het begin van de Heimersteinselaan - naast de oude ijskelder - zijn eveneens restanten van een gietstalen koepel te zien. Ook die is weg maar de vorm van de koepel is nog goed herkenbaar.
Opening
Dat gaat nu dus op 22 juni gebeuren. Ook veteranen worden dan uitgenodigd. Anderen die belangstelling hebben, mogen ook tussen 14.00 en 17.00 uur een kijkje komen nemen en zich uitvoerig laten voorlichten over allerlei zaken.
Stichting De Greb wil zich in de komende maanden helemaal storten op de Betuwe-film. Ook zijn er plannen om de kazemat langs de Cuneraweg, ter hoogte van de kruising met de Grebbeweg, te restaureren.
(Meer informatie over de kazemat of het videoproject, is te vinden via de website van stichting De Greb: www.grebbeberg.nl. Ook via www.grebbelinie.nl is het nodige te vinden over de fortificaties van de voormalige Grebbelinie en de restanten ervan tussen Rhenen en Amersfoort)
Bron: de Rhenense Betuwse Courant van woensdag 26 mei 2002, pagina 1
|
