Sluis Ochten wordt een monument
OCHTEN - De inundatiesluis bij de Linge in Ochten is een gemeentelijk monument geworden. De sluis van 1939 werd in de meidagen van 1940 gebruikt om delen van de Betuwe onder water te zetten. De sluis kan gezien worden als een waterbouwkundig werk in de Linge, dat deel uitmaakte van de voormalige verdedigingslinie tussen Ochten en De Spees in Kesteren.
Typering
Waterbouwkundig verdedigingswerk in de Linge dat deel uitmaakte van de voormalige verdedigingslinie tussen Ochten en De Spees. Gebouwd in 1939, vlak voor aanvang van de Tweede Wereldoorlog, als inundatiesluis van de Betuwelinie ter vervanging van een vervallen houten sluis. Een inundatiesluis of inundatiewerk is een bouwwerk om water aan te voeren, dan wel op te stuwen, met het doel terreinen te inunderen als militaire hindernis.
Ligging en historie
In het rivierenlandschap tussen de Rijn en de Waal stromen diverse kleinere weteringen, waaronder de Linge. Ten zuiden van Kesteren en ten noorden van Ochten bevindt zich bij de Linge een inundatiesluis. Deze sluis bestaat nog steeds, maar is door een wijziging in de loop van de Linge op het droge komen te liggen. De inundatiesluis bevindt zich in Ochten, gemeente Neder-Betuwe, iets ten zuiden van de A15. De sluis is gelegen in de weilanden tussen de Overbroeksestraat en de Papekamp.
In de achttiende eeuw ontstonden plannen voor de aanleg van een verdedigingslinie van de Rijn naar de Waal. In 1799-1800 werd de Betuwelinie aangelegd in het verlengde van de Grebbelinie (in zuidelijke richting) van Kesteren naar Ochten, om te voorkomen dat de vijand in geval van oorlog de Grebbelinie via de Betuwe zou kunnen omzeilen. De Betuwelinie kreeg dus, met enkele andere dijklinies in Nederland, een belangrijke defensieve functie. De linie Ochten-De Spees werd 3,7 kilometer lang. Zowel bij de Linge als bij de Rijn werden forten gebouwd: het werk bij Ochten en bij De Spees. De hoofdweerstand van de Betuwestelling lag dus in de lijn Kesteren - Ochten; voor de frontlijn nabij Ochten lag een uitgebreide inundatie ter verdediging van het centrum van de Betuwestelling. Uit zuinigheidsoverwegingen bleef dit gebied beperkt tot de komgronden. De uitersten van de linie waren kwetsbaarder.
Bronnen in de literatuur spreken elkaar tegen over het gebruik van de Betuwelinie in de negentiende eeuw ter verdediging van het land. De liniedijk was in ieder geval een voorpost van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Rond 1800 was er al een houten inundatiesluis nabij deze plek in de Linge. In 1939 werd het door de oorlogsdreiging noodzakelijk de inundatiesluis te vervangen. Op het droge werd naast de Linge een betonnen constructie gebouwd. Men groef een nevengeul en verlegde de Linge iets naar het zuiden, om het water door de sluis te laten stromen. De oorspronkelijke loop van de Linge werd gedicht. Van noord naar zuid lag de liniedijk met ten noorden en ten zuiden van de Linge een redan. De sluis bestond uit een betonnen constructie voorzien van camouflage d.m.v. een zadeldak van stro, zodat de sluis op een boerenschuur leek. In de rechterdamwand bevond zich een artillerietreffer uit 1944-1945. Na de oorlog werd het camouflagedak verwijderd en raakte de sluis buiten gebruik. De loop van de Linge werd weer teruggelegd naar het noorden, waardoor de sluis op het droge is komen te liggen.
In de in 2007 in opdracht van de gemeente Neder-Betuwe opgestelde Inventarisatie van verdedigingswerken in de gemeente Neder-Betuwe; De Betuwelinie wordt het tracé van de liniedijk opgedeeld in twaalf deeltrajecten. De inundatiesluis in de Linge vormt 'Trajectnummer 10'. De bult grond nabij de sluis, tussen de A15 en de Linge in, is 'Trajectnummer 9' en heeft een monumentenstatus. Deze bult, het restant van een redan, diende als extra verdediging voor de Linge en voor de inundatiesluis.
Advies Erfgoedcommissie
De Erfgoedcommissie van de Gemeente Neder-Betuwe onderschrijft en ondersteunt de redengevende omschrijving zoals die voor dit object is opgesteld. Zij acht dit object omwille van de monumentale en cultuurhistorische waarden zoals geformuleerd in de redengevende omschrijving van zodanig belang voor de Gemeente Neder-Betuwe, dat registratie op de lijst van Gemeentelijke Monumenten in de Gemeente Neder-Betuwe verantwoord en noodzakelijk is. Deze registratie leidt ertoe dat het object een extra bescherming geniet, waardoor de monumentale waarden van het object en de bijdrage die het object levert aan de cultuurhistorische kwaliteit van de Gemeente Neder-Betuwe, gewaarborgd kunnen blijven.
De Erfgoedcommissie van de Gemeente Neder-Betuwe adviseert positief ten aanzien van de aanwijzing tot gemeentelijk monument van de Inundatiesluis te Ochten.
|
